近得《中国国家地理》十月号一本,以“喀斯特专辑”为题,称徐霞客“喀斯特之父”,赞誉有加。徐之祖宅,乃在无锡去江阴半途,霞客大道右,徐霞客镇是也,吾每日驱车过之,未尝瞻仰“游圣”故居风采,乃觉愧对乡亲父老。故携母驱车一游,乃作秋游记。
车至霞客镇,见车来车往,甚是热闹。仿古临街,气派非凡。霞客故里,整饬一新。吾车停此。

徐霞客,名弘祖,字振之,号霞客,生于万历十四年(1587年1月5日),卒于崇祯十五年(1641年3月8日),明南直隶江阴人。幼尝科举,不得,以游历为志,年三十,母遣之出游,每岁三时出游,秋冬觐省,以为常。其后二十余年,东至珞珈,北达通州,西去腾冲,南往南宁,瘴疬艰险,随行随记。
五十三岁病于腾冲,经年辗转回家,五十四岁卒,称“游圣”。著有《游记》、《山志》稿二十四万字,由季梦良辑集《游记》,惜为明末满清鞑虏兵火所毁,所余者,区区十二万字耳。残稿付常熟钱谦益。谦益乃万历吏部侍郎,素交霞客,知其甚早,乃著《徐霞客传》记其生平:
徐霞客者,名弘祖,江阴梧塍里人也。高祖经,与唐寅同举,除名。寅尝以倪云林画卷偿博进三千,手迹犹在其家。霞客生里社,奇情郁然,玄对山水,力耕奉母。践更繇役,蹙蹙如笼鸟之触隅,每思飏去。年三十,母遣之出游。每岁三时出游,秋冬觐省,以为常。东南佳山水,如东西洞庭、阳羡、京口、金陵、吴兴、武林、浙西径山、天目、浙东五泄、四明、天台、雁宕、南海落迦,皆几案衣带间物耳。有再三至,有数至,无仅一至者。
其行也,从一奴或一僧、一仗、一襆被,不治装,不裹粮;能忍饥数日,能遇食即饱,能徒步走数百里,凌绝壁,冒丛箐,扳援下上,悬度绠汲,捷如青猿,健如黄犊;以崟岩这床席,以溪涧为饮沐,以山魅、木客、王孙、貜父为伴侣,儚儚粥粥,口不能道;时与之论山经,辨水脉,搜讨形胜,则划然心开。居平未尝鞶帨为古文辞,行游约数百里,就破壁枯树,燃松拾穗,走笔为记,如甲乙之簿,如丹青之画,虽才笔之士,无以加也。
游台、宕还,过陈木叔小寒山,木叔问:“曾造雁山绝顶否?”霞客唯唯。质明已失其所在,十日而返。曰:“吾取间道,扪萝上龙湫,三十里,有宕焉,雁所家也。扳绝磴上十数里,正德间白云、云外两僧团飘尚在。复上二十馀里,其颠罡风逼人,有麋鹿数百群,围绕而宿。三宿而始下。”其与人争奇逐胜,欲赌身命,皆此类也。已而游黄山、白岳、九华、匡庐;入闽。登武夷,泛九鲤湖;入楚,谒玄岳;北游齐、鲁、燕、冀、嵩、雒;上华山,下青柯枰,心动趣归,则其母正属疾,啮指相望也。
母丧服阕,益放志远游。访黄石斋于闽,穷闽山之胜,皆非闽人所知。登罗浮,谒曹溪,归而追及石斋于云阳。往复万里,如步武耳。繇终南背走峨眉,从野人采药,栖宿岩穴中,八日不火食,抵峨眉,属奢酋阻兵,乃返。只身戴釜,访恒山于塞外,尽历九边厄塞。归,过余山中,剧谈四游四极,九州九府,经纬分合,历历如指掌。谓昔人志星官舆地,多承袭傅会;江河二经,山川两戒,自纪载来,多囿于中国一隅。欲为昆仑海外之游,穷流沙而后返。小舟如叶,大雨淋湿,要之登陆,不肯,曰:“譬如磵泉暴注,撞击肩背,良足快耳!”
丙子九月,辞家西迈。僧静闻愿登鸡足礼迦叶,请从焉。遇盗于湘江,静闻被创病死,函其骨,负之以行。泛洞庭,上衡岳,穷七十二峰。再登峨眉,北抵岷山,极于松潘。又南过大渡河,至黎、雅,登瓦屋、晒经诸山。复寻金沙江,极于犛牛徼外。由金沙南泛澜沧,由澜沧北寻盘江,大约在西南诸夷境,而贵竹、滇南之观亦几尽矣。过丽江,憩点苍、鸡足。瘗静闻骨于迦叶道场,从宿愿也。
由鸡足而西,出玉门关数千里,至昆仑山,穷星宿海,去中夏三万四千三百里。登半山,风吹衣欲堕,望见方外黄金宝塔。又数千里,至西番,参大宝法王。鸣沙以外,咸称胡国,如迷卢、阿耨诸名,由旬不能悉。《西域志》称沙河阻远,望人马积骨为标识,鬼魅热风,无得免者,玄奘法师受诸磨折,具载本传。霞客信宿往返,如适莽苍。还至峨眉山下,托估客附所得奇树虬根以归。并以《溯江纪源》一篇寓余,言《禹贡》岷山导江,乃泛滥中国之始,非发源也。中国入河之水为省五,入江之水为省十一,计其吐纳,江倍于河,按其发源,河自昆仑之北,江亦自昆仑之南,非江源短而河源长也。又辨三龙大势,北龙夹河之北,南龙抱江之南,中龙中界之,特短;北龙只南向半支入中国,惟南龙磅薄半宇内,其脉亦发于昆仑,与金沙江相并南出,环滇池以达五岭。龙长则源脉亦长,江之所以大于河也。其书数万言,皆订补桑《经》郦《注》及汉、宋诸儒疏解《禹贡》所未及,余撮其大略如此。
霞客还滇南,足不良行,修《鸡足山志》,三月而毕。丽江木太守偫糇粮,具笋舆以归。病甚,语问疾者曰:“张骞凿空,未睹昆仑;唐玄奘、元耶律楚材衔人主之命,乃得西游。吾以老布衣,孤筇双屦,穷河沙,上昆仑,历西域,题名绝国,与三人而为四,死不恨矣。”余之识霞客也,因漳人刘履丁。履丁为余言:“霞客西归,气息支缀,闻石斋下诏狱,遣其长子间关往视,三月而反,具述石斋颂系状,据床浩叹,不食而卒。”其为人若此。
梧下先生曰:“昔柳公权记三峰事,有王玄沖者,访南坡僧义海,约登莲花峰,某日届山趾,计五千仞为一旬之程,既上,煹烟为信”。海如期宿桃林,平晓,岳色清明,伫立数息,有白烟一道起三峰之顶。归二旬而玄沖至,取玉井莲落叶数瓣,及池边铁船寸许遗海,负笈而去。玄沖初至,海渭之曰:“兹山削成,自非驭风凭云,无有去理。”玄沖曰:“贤人勿谓天不可登,但虑无其志尔。”霞客不欲以张骞诸人自命,以玄沖拟之,并为三清之奇士,殆庶几乎?霞客纪游之书,高可隐几。余属其从兄仲昭雠勘而艳情之,当为古今游记之最。霞客死时年五十有六。西游归以庚辰六月,卒以辛巳正月,葬江阴之马湾。亦履丁云。
至清兵犯境,谦益家境窘迫,且书楼焚,无力付梓,乃托《游记》于常熟毛子晋。后转交独山莫绳孙,藏影山草堂。清末稿本辗转至南浔刘承干,视为善本,藏于嘉业楼。后上缴北京图书馆善本特藏部。今北京图书馆亦藏有《游记》抄本若干,如康熙进士江阴杨明时抄本,及文禄堂赵季方、广东番禺蔡乃煌、京师广东学堂藏稿本。乾隆四十一年(1776年),霞客族孙徐镇以杨明时稿梓印木刻本《游记》。三百年校订增印,乃有今之《徐霞客游记》十二万字,大部为季本也。又有李寄(字介立,霞客庶子)李本之《徐霞客西游记》二十二万字,学界争论,不一而足。
霞客故居门票仅十二元。

故居对面乃仰圣园,为乡民纪念先祖,于2001年设立。仰圣园内,有晴山堂。

入仰圣园,见毛泽东语“我很想学徐霞客”(1959年4月5日)。毛公亦有此感慨,况我等凡人乎?

晴山堂石刻,共76块,出于88人之手,其中有宋濂、文征明、祝允明等名家。晴山堂为霞客庆贺其母病愈所建,其将收藏元明两代名家书法镌刻于石嵌于壁间。

石刻碑廊上林林总总,古今中外题刻琳琅满目




屋舍俨然,亭台水榭。



一方池塘,绿树成荫。





晴山堂,为1977年复建。其名“晴山”语出“四月清和雨乍晴,南山当户转分明”的谶语。明泰昌元年(1620年)六月,徐母重病,霞客四处求医,与族人徐芳若入浙,过江山县青湖至福建兴化府九鲤湖,于九鲤湖第一漈之西仙祠为母祈梦,乃得此谶语。次年母病好转,霞客乃筹建堂舍题为“晴山堂”。徐母大寿时,有四方文人如董其昌、黄道周、高攀龙等霞客好友于此题诗作图。




堂内碑刻题字,有明洪武三年至崇祯五年前后262年间,84位名家为徐家撰写的铭、传、序、记等共90篇,计76块石刻。


晴山堂后,有徐霞客墓。






垫柱石,应为古物。



出晴山堂,有南阳亭。

有徐霞客像。





塘中有石,绝类徐母教子。

过思霞厅。







霞客所坐舟船之仿品。

塘左有林。树林幽森。

更有白鹅呦呦。

出仰圣园,入霞客故居。


崇礼堂内罗汉松。当年罗汉松乃徐父从京城带回的一盆景,徐母嘱霞客将之栽种于此。距今已有四百年。




故居后院,古树盎然。


屋已老,墙已黑,然干净清爽,不见破旧。








徐霞客搜集之西南边陲钟乳奇石。

晶穗、晶锥、石葡萄。

院落中央有古井,井口已磨得铮亮、光可照人。


是时馆闭,乃出。门外枕塘河上有胜水桥,为徐霞客当年出游船只停泊处,已有400年历史。1985年重修。


霞客游行线路图。看图才由衷觉得徐霞客真是了不起!

今人常叹霞客毅力坚韧,风餐露宿,踏遍祖国河山,不知霞客万里,实乃兴趣盎然,皮肉之苦,不憾其志。更因霞客家境殷实,祖产之资鼎力相助也,故于崇祯三年困于广西“两足具废”之时,仍有资回归故里。吾尝于大学立志走遍世界,时未尝想效仿霞客,至今亦已去过澳、欧、美洲,二十八岁回归故里,乃“父母在,不远游”故。霞客初游时亦如是。然徐母有“身为男子,志在四方,羁留家园,一如篱内小鸡,车辕小马”之语,盖因霞客三十已有竖子也。又家在“东南财赋地”,使霞客无后顾之忧,一心旅行,此吾所不及。故吾之游,未敢经年累月,更不能己资尽出,其半实为公费也。乃知若欲学霞客游历群山,踏遍源头,必须先得资产,再有身体力行,才能不负青年时之志哉!吾今三十有一,与霞客出行同岁也,此去霞客卒年二十三载,时光荏苒,须未雨绸缪,不可闲谈废时。
于故居处购得朱惠荣刊校中华书局《徐霞客游记》全本一,未来出行当以此为参。
Winter 广东
这么多照片...去了这么多地方,太猛了。
十三年前 Google Chrome 15 · Windows 7S 江苏 *
@Winter 还好啦,你还没见到那些走过35个国家的mm
十三年前 Google Chrome 15 · Windows 7小马哥 江苏
老虎!?你也敢担当此称呼吗?我看只不过是80后一虎仔而已,哈哈!俺才是正宗的东北虎!刚刚下得长白山,溜溜达达到梁溪。嘻嘻,小笼馒头,太甜!
十三年前 Internet Explorer 8 · Windows XPS 上海 *
@小马哥 只有东北有老虎吗,呵呵!
十三年前 Google Chrome 15 · Windows 7Pingback: 2011年回顾